Jednocześnie z możliwościami (kadra, środki, wyniki dotychczasowych badań), badania prowadzone przez IKN koncentrują się na czterech podstawowych tematach: 1) efektywności pracy nauczyciela; 2) osobowości nauczyciela; 3) teorii kształcenia i doskonalenia kadr nauczycielskich; 4) funkcjonowaniu zawodu nauczyciela w społeczeństwie, środowisku i w szkole. Problematyka ta stanowi integralną część węzłowego tematu dotyczącego funkcjonowania systemu oświatowego. Pierwszy kierunek badań to szeroko rozumiana problematyka osobowości nauczyciela. Chodzi tu o profil zawodowy nauczyciela, zespół jego cech i akceptowanych wartości, dążenia życiowe i aspiracje zawodowe, o stosunek do dziecka, o właściwości intelektu i charakteru. Wyniki tych badań będą podstawą do sformułowania odpowiedzi na pytanie, kim jest nauczyciel i do czego dąży oczywiście z uwzględnieniem całego zróżnicowania cech psychicznych i intelektualnych nauczycieli, poziomu ich wykształcenia i rodzaju wykonywanej pracy pedagogicznej. Mamy poza sobą dziesiątki lat refleksji naukowej na ten temat, ale dotychczas mówiono o nauczycielu w kategoriach ogólnych. Dziś zachodzi potrzeba precyzyjnego ustalenia, jakimi mianowicie cechami powinien odznaczać się nauczyciel, jaką powinien posiąść wiedzę i umiejętności nie tylko nauczyciel w ogóle, ale nauczyciel matematyki, historii, języka polskiego czy też określo- nej specjalności w szkolnictwie zawodowym. Badania tego typu mimo rozlicznych trudności są już w Instytucie prowadzone, a przy niektórych specjalnościach daleko zaawansowane.